ރާއްޖޭގެ ޖަލުތަކުގައި ބަންދުގައި ތިބޭ މީހުންނަށް އެކަށީގެންވާ ރަނގަޅު ޞިއްޙީ ފަރުވާ ނުލިބޭކަމުގައި ބުނެ ކުރެވޭ ޝަކުވާތަކަކީ ވަރަށް ގިނައިން އިވޭ ވާހަކަތަކެވެ. އެޝަކުވާތަކަކީ ޙަޤީޤަތެއްކަން ޤަބޫލުކުރެވޭ ކަމަކީ އެކަށީގެންވާ ފަރުވާ ނުދެވިގެން އެތަށް ބަޔަކު ޖަލުގައި މަރުވެދިޔުމެވެ. މިއަދު މިރާއްޖޭގެ ސަރުކާރާއި ޤާނޫނު ތަންފީޒުކުރާ އިދާރާތަކާއި، ޕީޖީ އާއި ޚާއްޞަކޮށް ޝަރުޢީ ކޯޓުތަކުގައި ތިބި ފަނޑިޔާރުންނަށް އެޙަޤީޤަތް ޤަބޫލެއްނުކުރެވެއެވެ.
ވާނުވާ ޖެހުން ޢާންމު ކުޅިވަރަކަށް:
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖިނާޢީ ޢަދުލުގެ ނިޒާމަށް ލޮޅުން އަރުވާލި ޖިނާޢީ އިޖުރާއާތުގެ ޤާނޫނަކީ ޖިނާޢީ ޢަދުލުގެ މުޅި ނިޒާމުގެ ހުރިހާ މަރުޙަލާއެއްގައި ޢަމަލުކުރެވޭނެ އިޖުރާއާތުތަށް ބަޔާންކުރާ ޤާނޫނެވެ. އެޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމާއެކު ޤާނޫނީ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ޤާނޫނީ ވަކީލުންނާއި، ދަޢުވާލިބޭ ފަރާތްތަށް ޤަބޫލުކުރަމުން އައީ ޖިނާޢީ އިޖުރާއާތުގެ ޤާނޫނުގެ ދަށުން ނިޒާމު ހިންގަން ފެށުމުން، ކުރިން ޢަމަލުކުރަމުން އައި ޖިނާޢީ ޢަދުލުގެ ނިޒާމުގެހުރި ޙައްލު ނުހޯދޭ މައްސަލަތަކާއި ގޮންޖެހުންތަކަށް އަވަސް ޙައްލެއް ލިބޭނެކަމަށެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، ހީކުރި ގޮތާއި މުޅިން ޚިލާފެވެ. އެކަންވީ ކުށް ހީއަކަށެވެ.
ޖިނާޢީ އިޖުރާއާތުގެ ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމާއެކު ޝަރީޢަތުން ގޮތެއް ނިމެންދެން ބަންދުކުރުން ފަނޑިޔާރުންނަށް ލާޒިމުވާ ޙާލަތެއްވެސް އެޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވެއެވެ. އެފަދަ ޙާލަތެއްގައި ކުށުގެ ތުހުމަތު ކުރެވޭ މީހާ ޝަރީޢަތް ނިމެންދެން ވާނުވާ ނޭނގޭ ގޮތަށް ބަންދުކުރުމަކީ ފަނޑިޔާރަށް ލާޒިމުކަމެކެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، މިބުނެވިޔަ ވާނުވާ ޖަހަންޖެހޭ ޙާލަތާއި، ދެން އެޤާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާ ބަންދާގުޅޭ މާއްދާތަކުގައި ބަންދުން ދޫކޮށްލުމާއި ގުޅޭ ޙާލަތުގައި ހެކި ހުންނަ މިންވަރު އެއްވަރުވިއަސް މީހާ ބަންދުން ދޫކޮށްލެވޭ ގޮތަށް އެޤާނޫނުގައި ލިޔެފައި އެބައޮތެވެ. ވީމާ، އެޤާނޫނު ހަމައެއް ނުޖެހެއެވެ. ބުނަން މިއުޅޭ ވާހަކައަކީ، ޖިނާޢީ އިޖުރާއާތުގެ ޤާނޫނަކީ އައިބު ހިމެނޭ ކޮރު ޤާނޫނެއްކަމެވެ.
ޖިނާޢީ އިޖުރާއާތުގެ ޤާނޫނުގައި ޞިއްޙީ ޙާލަތަށް ބަލައިގެން ބަންދުން ދޫކޮށްލުމުގެ މާއްދާއެއް ބަޔާންކޮށްފައިނުވެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، ޒަމާނުއްސުރެ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޝަރުޢީ މަރުޙަލާތަކުގައި ކުށުގެ ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހާގެ ޞިއްޙީ ސަބަބަކަށްޓަކައި ބަންދުން ދޫކޮށްލުން ކޯޓުތަކުން ޕްރެކްޓިސް ކުރަމުން އައެވެ. ޖިނާޢީ އިޖުރާއާތުގެ ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމަށްފަހު ވާނުވާ ޖެހުން ހައްދުން ނައްޓާލައިގެން ދިޔައެވެ. އެކަން ބޮއްސުންލައިގެން ދާން ފެށުމުން އެޤާނޫނަށް ގެނައި ރީތި ފެންވަރެއްގެ ފޮޓޯ އެއްގެ ގޮތުގައި ބަންދު ކޮންމެ 30 ދުވަހަކުން ރިވިއުކުރުމަށް މާއްދާއެއް އިތުރުކުރިއެވެ.
ބަންދު ރިވިއުކުރާ މަޖިލީހުގައި ބަލި ޙާލަތުގެ ވާހަކަ ދައްކާތީ ބައެއް ފަނޑިޔާރުން ރުޅިގަދަ ވެއެވެ. "މިއީ ހޮސްޕިޓަލެއްތަ" "ބަލި ހާލަތުގެ ވާހަކަ ދެން ދައްކައިގެން ނުވާނެ" "ފުލުހުންނެއް ބޭސް ފަރުވާއަކަށް ހުރަހެއް ނާޅާނެ" މިފަދަ އެތަކެއް ބަސްތަކެއް ފަނޑިޔާރުން ބޭރުކޮށްލާކަމަށް މަޝްހޫރު ދިފާޢީ ވަކީލަކު ވިދާޅުވިއެވެ.
"އެއީ، ޙަޤީޤަތުގައި ޖަލުތަކުގެ ޙާލަތުތަށް ނޭނގޭތީ ވާގޮތެއް. ފަނޑިޔާރެއްގެ ކިބާގައި ހުންނަންޖެހޭ އެއް ޞިފައަކީ ކުށުގެ ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހާގެ ޝަކުވާ އަޑުއެހުން. ޝަރީޢަތުން ގޮތެއް ނިމެންދެން ބަންދުގައި ހުންނަނީ ފަނޑިޔާރު ނެރޭ އަމުރަކުން ކަމަށްވެފައި، އޭނާގެ ބަންދަކީ ހިންގޭ ދަޢުވާގެ ޝަރީޢަތުގެ އަޑުއެހުމާއި ގުޅިލާމެހިފަވާ ކަމެއް." ވަކީލު ވިދާޅުވިއެވެ.
ދާދިފަހުން މާފުށީ ޖަލުގައި ބަންދުގައި ހުރި މ. މުލި މުޙައްމަދު ނަޝީދުއަކީ 2020 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ޝަރީޢަތް ނިމެންދެން ބަންދުކޮށްފައިހުރި މީހެކެވެ. އޭނާގެ މައްޗަށް ތުހުމަތުކުރެވެނީ މަސްތުވާތަކެތި ޓްރެފިކްކުރުމުގެ ކުށުގެ މައްޗަށެވެ. އޭނާ މަރުވެގެން ދިޔުމާއި ހަމައަށް ގާތްގަނޑަކަށް 3 އަހަރު ވީއިރުވެސް ބަންދަކަށް އެއްވެސް ވަރަކަށް ލުޔެއް ނުދެއެވެ. ބަންދުގައި ހުރިހުރުމުގައި ބޭސް ފަރުވާ ނުލިބިގެން އެތަކެއް ޝަކުވާއެއް ކޯޓުގައި ކުރިކަމުގައި ޤާނޫނީ ވަކީލު ބުނެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، ކޮންމެ ފަހަރެއްގަވެސް ދައުލަތުން ކޮންމެވެސް ވާހަކަ ތަކެއް ދައްކައިގެން ފިލްމު ހަމައަކަށް އަޅުވަނީއެވެ.
ދިމާވެފައިވާ ޞިއްޙީ މައްސަލަތަކަށް ބޭސް ފަރުވާ ނުލިބިގެން ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނަށް އެތަށް ފަހަރަކު މައްސަލަވެސް ހުށަހެޅިއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، ބަޔާނެއް ނަގާލާފައި ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުން ހަބަރެއް ނުވެއެވެ. އެކޮމިޝަނަކީ މަރުވެފަވާ މައްޔިތެއްފަދަ ތަނެކެވެ. ޢާއިލާއަކުން ކުޑަ ދުވަސްކޮޅެއްކުރިން އެކޮމިޝަނަށް ހުށަހެޅިފަވާ މައްސަލައެއްގެ ޖަވާބު ހޯދަން ގުޅުމުން ޖެއްސުން ކުރުމުގެ ރާގަކަށް ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ ފަރާތުން ވާހަކަ ދެއްކި މީހާ ބުނެފަވަނީ ޢާންމުން ފޮނުވާ ސިޓީތަކަށް ޖަވާބުދޭންޖެހެނީ 3 މަސް ދުވަސް ފަހުންނެވެ.
މުޙައްމަދު ނަޝީދު މަރުވެގެންދިޔައީވެސް އެކަށީގެންވާ މިނެއްގައި ފަރުވާ ނުލިބިގެންނެވެ. މިދިޔަ އަހަރު ކުރީ ކޮޅުން ފެށިގެން ބޮލުގެ އެއްފަޅިއަކަށް އައްސިވާތީ އާއި ބޮލަށް އެނބުރުން އަރައި މޫނު މައްޗަށް އަނދިރިވާތީ އެއްވެސް ކަމެއް ނުކުރެވޭ ޙާލަތަށްވެސް ދިޔައެވެ. މެދު ކެނޑުމެއްނެތި ކުރެވުނު އާދޭހާއި ޝަކުވާތަކާއެކު އެންމެފަހުން ޚާއްޞަ ޑޮކްޓަރަކަށް އޭނާ ދެއްކުމުން އެމް. އާރް. އައި ހައްދަން މިއަހަރު ކުރީކޮޅު ގެންދިޔަފަހުން، އޭގެ ނަތީޖާ ނުވަތަ އެރިޕޯޓު ޑޮކްޓަރަށް ދައްކައި އޭގައިވާ މައްސަލައަކީ ކޮބާކަން އަދި އަދިވެސް އެނގިފައިވެސް ނުވެއެވެ.
ނަޝީދު މަރުވީ ނަޝީދުއާއެކު އިތުރު ބަޔެއްގެ ހެކިބަސް ނަގަން ހަމަޖެހިފައި އޮތް ދުވަހުއެވެ. އޭނާ ފެންވަރާލައިގެން ކޯޓަށް ދާން ރެޑީވެގެން ހުއްޓައި، ކެންސަލްކަން އެނގުމުން އޮށޯތީއެވެ. އެއީ، އެންމެ ފަހުގެ ވަގުތުކޮޅެވެ. އެހެން އޮއްވައި ނޭވާ ހާސްވެ ތެޅެން ފެށި އަޑަށް އެގޮޅީގައި ދެން ތިބި މީހުން ހަޅޭލަވައި ޑިއުޓީ އޮފިސަރަށް ގޮވައި އަޑުގަދަ ކުރަންފެށިތާ އެތައް އިރެއް ފަހުން މާފުށީ ޖަލު އޮފިސަރުންތަކެއް އައެވެ. ނަމަވެސް، އޭރު އޭނާގެ ނޭވާ ހުސްވެ މަރުވެއްޖެއެވެ. މަޢުލޫމާތު ލިބިފަވާ ގޮތުން އޭނާ ޖަލުން ނެރުނު އިރުވެސް މަރުވެއްޖެއެވެ.
ކުށެއް ކުރިކަމަށް ތުހުމަތުކުރެވުމަކީ މީހާ ކުއްވެރިކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އޭނާއަށް ދޭންޖެހޭ ޙައްޤެއް ނިގުޅައިގަންނަންޖެހޭ ސަބަބެއްވެސް ނޫނެވެ. އޭނާ ދެކެ ނަފްރަތު ކުރަންޖެހޭ ކަމެއްވެސް ނޫނެވެ. މިއަދު މިރާއްޖޭގެ ޖިނާޢީ ޢަދުލުގެ މިނިޒާމުގައި އޮތީ ދަޢުވާލިބޭ މީހާގެ މަޞްލަޙަތު ގުރުބާންކޮށް، މުޖުތަމަޢުގެ ޙައްޤުގައި ޤާނޫނު މާނަކުރުމެވެ. މިރާއްޖޭގެ ކޯޓުތަކުން ޖިނާޢީ ޢިޖުރާއާތުގެ ޤާނޫނު ދައުލަތަށް ފަހިވާގޮތަށް މާނަކޮށްދިނުން ޢާންމުކަމަކަށް ހަދައިފިއެވެ. މުޅި ނިޒާމު ޚަރާބުކޮށްލައިފިއެވެ.
