ޖަލު ބަންދުގައި ތިބޭ ފަރާތްތަކަކީ އެފަރާތްތަކަށް ލިބޭ އެތަކެއް ޙައްޤުތަކެއް ހިފެހެއްޓި ޤައިދުކުރެވިފައިވާ ބައެކެވެ. ޖަލު ބަންދުގައި ތިބޭ ފަރާތްތަކަކީ އަޅާލުމާއި ރައްކާތެރިކަން ލިބެންޖެހޭ ބައެކެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖަލު ބަންދުގައި ތިބި ފަރާތްތަކުގެ އެތަކެއް ޝަކުވާތަކެއް މިފަހަކަށް އައިސް ކޯޓުތަކުގައި ކުރަމުންދެއެވެ. މައިގަނޑު ޝަކުވާއަކީ އެކަށީގެންވާ ގޮތެއްގައި ބޭސް ފަރުވާކުރެވޭނެ އެއްވެސް ގޮތެއް ނެތް ކަމުގެ ޝަކުވާއެވެ.
ޖިނާޢީ އިޖުރާއަތުގެ ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމުގެ ކުރީގައިވެސް ޖަލު ބަންދުގައި ހުންނަ މީހަކަށް ދިމާވާ ޚާއްޞަ ޙާލަތަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށް އެމީހެއްގެ ބަންދަށް ލުއި ދިނުމަކީ ރާއްޖޭގެ ކޯޓުތަކުން ބަލައިގެންފައިވާ ކަމެކެވެ. އޭރު ޢަމަލުކުރަމުންދިޔަ ގޮތުންނަމަ، ޖަލުގައި ހުންނަ މީހެއްގެ ބަލި ޙާލަތަށް ރިޢާޔަތްކޮށް ގޭ ބަންދަށް ބަދަލުކުރެއެވެ. ޖިނާޢީ އިޖުރާއަތުގެ ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމަށްފަހު އޮތީ 02 ގޮތެކެވެ. އެއީ، ބަންދުކުރުމެވެ. ނުވަތަ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެ މަތީން މީހަކު ބަންދުން ދޫކޮށްލުމެވެ.
ޝަރީޢަތުން ގޮތެއް ނިމެންދެން މީހަކު ބަންދުކުރުމަކީ ޖިނާޢީ އިޖުރާއަތުގެ ޤާނޫނުގައި ފަނޑިޔާރުންނަށް ލިބޭ އިޚްތިޔާރީ ބާރެކެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، ބަންދުގައި މީހަކު ހުންނައިރު އެމީހަކަށް ލިބެންޖެހޭ އެންމެހައި ޙައްޤުތަކެއް ލިބިގެންވާކަމުގައި ޤާނޫނު ބުނެއެވެ. ޝަރީޢަތުން ގޮތެއް ނިމެންދެން ނުވަތަ "ވާނުވާ"ގައު ޖަލު ބަންދުގައި ތިބި މީހުން އާދަޔާއި ޚިލާފަށް ގިނައެވެ. ކޮވިޑް-19ގެ ލޮކްޑައުންއަށްފަހު ކުރިމިނަލް ކޯޓުގައިހުރި ނުނިމިހުރި މައްސަލަތަކުގެ ޝަރީއަތްތަށް ހިންގަން ފަށާފައިވާއިރު، ބަންދުގައިތިބި ދަޢުވާލިބޭ ފަރާތްތަކުގެ ބަލި ޙާލަތުގެ ޝަކުވާތަށް ޤާޟީން ގާތުގައި އެފަރާތްތަކުންދަނީ ކުރަމުންނެވެ. އެޝަކުވާތަކުގެ މައްޗަށް ރިޢާޔަތްކޮށް ކުރިމިނަލް ކޯޓުންވަނީ ބައެއް މީހުން ބަންދުން މިނިވަންވެސް ކޮށްފައެވެ.
ދާދި ފަހަކުން، ހައިކޯޓުން ނިންމި ބަންދު އަމުރު މައްސަލައެއްގައި، ބަންދުގައިތިބޭ މީހުންގެ ބަންދަށް ލުއި ދިނުމުގައި ރިޢާޔަތްކުރަންޖެހޭ އުޞޫލުތަކެއް ވަނީ ކަނޑައަޅުއްވާފައެވެ. އެގޮތުން، ޖަލުގައި ހުންނަ މީހާގެ ޞިއްޙީ ބަލިމަޑުކަމާއި، ބަލީގެ ނުރައްކާތެރިކަމާއި، އެކަށީގެންވާ ފަރުވާކުރަމުންދޭތޯ އާއި ފަރުވާދިނުމުގައި ކަމާބެހޭ މުއައްސަސާތަކުން އިހުމާލުވެފައިވޭތޯ ބަލަންޖެހޭނެކަމުގައި ހައިކޯޓުންވަނީ ނިންމާފައެވެ. މިގޮތުގެ މަތީން އިހުމާލުވެފައިވާ ފަރާތެއްވާނަމަ ޤާނޫނީ ފިޔަވަޅު އެޅިދާނެކަންވެސް އެޤަޒިއްޔާތަކުގެ ނިންމުންތަކުން އެނގެއެވެ.
ޖަލު ބަންދުގައި ތިބި މީހުންގެ ޢާންމު ޝަކުވާއަކީ ޑޮކްޓަރަށް ބަރާބަރަށް ނުދައްކާކަމެވެ. ޑޮކްޓަރަށް ދައްކާ ދުވަހެއްނަމަވެސް ދެނީ ޕެނެޑޯލް ނުވަތަ ޕެއިންކިލާއެއްކަމުގެ ޝަކުވާއެވެ. ޤަބޫލުކުރަންޖެހޭ ޙަޤީޤަތަކީ އެކަށޭނެ ފަރުވާއެއް ޖަލުގައި ބަންދުގައި ހުންނަ މީހަކަށް ލިބުމުގައި ބޮޑެތި އެތަކެއް ހުރަސްތަކެއް ހުރިކަމެވެ. ފުލުހުންގެ މުއައްސަސާގައި ނޫސަންދަ ކިޔުނު މަރުކަޒެއް ހުރިއިރު އެތަނުގައި ޚާއްޞަ ޑޮކްޓަރުން ތިބެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، މާލޭ ޖަލާއި މާފުށީ ޖަލު ބަންދުގައި ތިބި މީހުން ޑޮކްޓަރަށް ދެއްކުމުގައި ޚާއްޞަ ޑޮކްޓަރުންނަށް ރިފަރކުރާ ޙާލަތުގައި އެކަށޭނެ ބޭސް ފަރުވާއެއް ހޯދާނަމަ އައި.ޖީ.އެމް.އެޗް ނުވަތަ އޭޑީކޭއަށް ދައްކަން އެޕޮއިންޓްމެންޓް ދޫކުރުމުގައި ވަކި ޚާއްޞަ އިސްކަމެއް ދިނުމެއްނެތެވެ. މިހެންވުމުގެ ސަބަބުން، ޖަލުގައި ބަންދުގައި ތިބޭ ފަރާތްތަކުގެ ޞިއްޙީ މައްސަލަތަކުގެ ޝަކުވާ ފުނިޖެހޭ ގޮތްވެއެވެ. މިހާރުވެސް ރާއްޖޭގެ ޖަލުތަކުގައި ނަފްސާނީ ބަލިތަކާއި، އެންޒައިޓީ، މައިބަދައިގެ ބޮޑެތި މައްސަލަތަކާއި، ހަމުގެ ނުރައްކާތެރި އެތަކެއް ބަލިތަކެއް ޖެހިފައިވާ ފަރާތްތަށް އެބަ ތިއްބެވެ. ރަނގަޅު ފަރުވާއެއް ދެވޭނަމަ ޝިފާ ލިބޭނެއެވެ. އެކަށީގެންވާ ފަރުވާނުލިބި ޖަލުގައި ބަންދުގައިހުރުމަކީވެސް އެތަކެއް ގެއްލުމެއް ލިބޭ ކަމެކެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ލޮލުގެ ފެނުމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް އަސަރުކޮށްފައިހުރެއެވެ. މީގެ ނަތީޖާއަކީ، ލޯ އޮޕަރޭޝަންކުރަންޖެހުމެވެ. މިއީ، މިފަހުންވެސް ޖަލުގައި ބަންދުގައިތިބި ބަޔަކަށް މެދުވެރިވިކަމެކެވެ.
ޖަލު ބަންދުގައި ތިބި ފަރާތްތަކުގެ ޙާލަތު މޮނިޓަރ ކުރުމުގައި މިނިވަން ކޮމިޝަންތަކެއް ޤާއިމުކުރެވިފައި ހުއްޓެއްކަމަކު، އެކޮމިޝަންތަކުގެ ޒިންމާ ފުރިހަމައަށް އަދާނުކުރެވޭކަމަކީވެސް ޤަބޫލުކުރެވޭކަމެކެވެ. ޖުވެނައިލް ކޯޓުގެ މުވައްޒަފުން ބައެއް ފަހަރު ދޫނިދޫ ޖަލަށް ޒިޔާރަތްކޮށް އެތަނުގެ ޖަލުގެ ޙާލަތުހުރި ގޮތް ބަލާފައި އެބަހުއްޓެވެ. ދަޢުވާ ލިބޭ ފަރާތްތަކަކީ ޖިނާޢީ ޢަދުލުގެ ނިޒާމުގެ ބައެކެވެ. އެމީހުންނާމެދު ޢަމަލުކުރެވޭނީ ޝަރުޢީ އަދި ޤާނޫނީ ހަމަތަކާއި އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީންނެވެ. ޤާނޫނަށް ބަދަލު ގެނެސްގެން ނަމަވެސް ޖަލު ބަންދުގައި ތިބި ފަރާތްތަކުގެ ޚާއްޞަ ޙާލަތުތަކަށް ރިޢާޔަތްކުރެވޭނެ އިޖުރާއަތުތަށް ޤާއިމުކުރަންޖެހެއެވެ.
