މީލާދީ ސަނަތުން 2008 ވަނަ އަހަރު ވެގެންދިޔާއި "ބަނދެވިފައި" ތިބި ދިވެހި ރައްޔިތުން އުފަލުން ފޮޅި، "ދެފަންޖެހި އޮއްޔައިގެން" ނަށަމުން މަގުތެއްމަތީގައި ދުވަމުން ދިޔަ އަހަރަކަށެވެ.
ޑިމޮކްރަސީއާއި މިނިވަންކަމާއި އަސާސީ ހައްގުތައް ކަށަވަރުކުރެވި، ރައްޔިތުން ބާރުވެރި ކުރެވިފައިވާ އަދި ހެޔޮވެރިކަމަކަށް މަގު ފަހިކުރުވާނެ ފުރިހަމަ ޒަމާނީ ދުސްތޫރެއް މި ދައުލަތުގައި އުފަންވުމާއި ގުޅިގެނެވެ. މަޝްހޫރު ފެހި ގާނޫނު އަސާސީ ތަސްދީގު ކުރެވި ޢަމަލުކުރެވެން ފެށުމާއި އެކުގައެވެ.
އަހަރުތަކަކަށް ދެމިގެންދިޔަ ޒަމާންވީ ސަގާފަތެއް ކަމުގައިވާ، ދައުލަތުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ފަރުދެއްގެ "ގޮއްމުށު" ގެ ތެރޭގައި އޮތް އޮތުން ނިމުމުކަށް އައީކަމުގެ އިހުސާސް ކުރެވެން ފެށުމުންނެވެ.
އާދޭހެވެ! ދިވެހި ޖުމްހޫރިއްޔާގައި މިހާރު އަމަލުކުރެވެމުންދާ ގާނޫނޫ އަސާސީގެ މަފްހޫމަކީ، ދިވެހި ރާއްޖެއަކީ ދައުލަތުގެ ތިންބާރު ވަކިވެފައިވާ އަދި އެއްބާރު އަނެއްބާރުގެ މައްޗަށް ފާރަވެރިވާ ޔުނިޓަރީ ރިޔާސީ ދައުލަތެއްކަމުގައެވެ. ގާނޫނު ހެދުމުގެ ބާރާއި، ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރާއި، އަދި ޢަދުލު އިންސާފު ގާއިމުކުރުމުގެ ބާރު، މި ތިންބާރު، ތިންފަރާތަކަށް ދެވިގެންވާ ދައުލަތެއްކަމުގައެވެ.
ސަރުކާރުގެ އިތުރުން އާންމު ރައްޔިތުންވެސް އޭގެ މައްޗަށް އަމަލުކުރުން ލާޒިމުވާ، އަދި ޚިލާފު ވެއްޖެނަމަ ބޮޑެތި އަދަދުތަކުން ޖުރުމަނާ ކުރުމުގެ އިތުރުން ގެޔާއި އަދި ހުރަ ގޭގައިވެސް ބަންދުވުމާއި ކުރިމަތިލާންޖެހޭ ގާނޫނުތައް އުފެއްދުމާއި އަދި ކޮށައި މަށައި ފޭރާން ހެޔޮވަރު ކުރުމުގެ މުޠުލަޤު (ފުރިހަމަ) ބާރު ދުސްތޫރީ ގޮތުން ލިބިދީފައި ވަނީ ގާނޫނު ހަދާ މަޖްލިސް ނުވަތަ ރައްޔިތުންގެ މަޖްލީހަށެވެ.
ރައްޔިތުންނަށާއި ސަރުކާރަށްވެސް އޮތީ އެ "ޢިއްޒަތްތެރީން" ހައްދަވާ ގާނޫނުތަކާއި އެއްގޮތަށް ޢަމަލުކުރުމެވެ. އަދި ބާކީއޮތް ބާރުކަމުގައިވާ އަދުލު އިންސާފު ގާއިމު ކުރުމުގެ ބާރުގެ މައްޗަށް އޮތީ، ޢިތްޒަތްތެރީންގެ ނިންމުމާއި އެއްގޮތަށް އަމަލު ނުކުރާ ފަރާތަކަށް އަދަބު ކަނޑައެޅުމުގެ ބާރެވެ.
ނަމަނަމައެވެ! ޢިއްޒަތްތެރީން "އޯކޭ" ދެއްވާފައި އޮތް އަދަބެއް ނޫނިއްޔާ ކަނޑައެޅުމަށް ހިތުވެސް ނުލައްވައްޗެވެ. އިތުބާރު ނެތްކަމުގެ ވޯޓެއް ނަގައި މަގާމުން ދުރުކުރުމުގެ ބާރުވެސް އޮތީ ހަމަ ޢިއްޒަތްތެރި ރައްޔިތުންގެ މަޖްލީހަށެވެ.
ކުރުކޮށް ބުނާނަމަ، ރައްޔިތުންގެ މަޖްލީހަކީ އެބާރެއްގެ މުށުތެރޭގައި ދައުލަތުގެ އަނެއް ދެބާރުގެވެސް މުގޫ ގޮސް "ގޮއްޖެހިފައި" ވާ ބާރުހެންވެސް ހީވާނެއެވެ.
ޞަރީޙަ ޢިބާރާތުންނާއި ޟިމްނީ ގޮތެއްގައިވެސް މެއެވެ. އެކްސްޕްލިސިޓް އެކްސްޕްރެޝަނުންނާއި އިމްޕްލިސިޓް އިމްޕްލައިޑް ކޮށްވެސް މެއެވެ. ފާލުކަން ބޮޑު ގޮތެއްގައި ކަޅާއި ހުދުން ލިޔެވިގެނާއި އަދި ލިޔެވިފައި ނެތަސް އެކުލެވިގެންވާ މާނައިގައިވެސް މެއެވެ.
ތައުރާތުގައިވާ ރަޖަމުގެ ޙައްދު ބަޔާންކުރާ އާޔަތް މަތީގައި ޔަހޫދީންވެސް އަތް އަޅައި ފުރޮވި ފަދައިން، ތިމާމެން ބޭނުންވާ ގޮތާއި އިދިކީލިކޮށް ފެހި ގާނޫނު އަސާސީގައި ބަޔާންވެފައިވާ ހަގީގަތެއް ނަމަހީވެސް ބައެއްފަހަރު "އަތްއަޅައި" ފޮރުވެނީއެވެ. ފަރުދީ ނުވަތަ ސިޔާސީ ނަސަބީ މަސްލަހަތަކަށެވެ.
"އަނެއް ފިކުރު" ނުވަތަ އަމިއްލަ އެދުމުއްނެތި ފެހި ގާނޫނު އަސާސީއާއިމެދު ވިސްނައިފިނަމަ ބަޔާންވެދާ ހަގީގަތެއް ވެއެވެ. ހިތުހުރިހާ ގޮތަކަށް ކަންކުރުމަށް މުޠުލަޤު "ފުރިހަމަ" ބާރެއް ދައުލަތުގެ ތިން ބާރުންކުރެ އެއްވެސް ބާރަކަށް ދުސްތޫރީގޮތުން ލިއްބައި ދީފައި ނުވާކަމެވެ.
ތިން ބާރުންވެސް އަމަލު ކުރަންޖެހޭނީ "ސައިޒު" ގައި ތިބެގެން ކަމެވެ. "ޗާޓުން ބޭރަށް" ވަޑައިގެން ކަންކަން ކުރުމުގެ އެއްވެސް ބާރެއް އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ލިބިދީފައި ނުވާކަމެވެ.
ދެން އުފެދޭ ސުވާލަކީ ދައުލަތުގެ އެއްކަލަ ބޮޑެތި ބާރުތަކުން "ޗާޓުން" ނުވަތަ ގާނޫނު އަސާސީއިން ބޭރަށް ވަޑައިގެންނެވީމައި، ދަމާ ކޫއްތާފައި ނަމަހީވެސް ޗާޓުގެ ތެރެއަށް ވެއްދުމުގެ ޒިންމާ ނަގާނީ ކޮންފަރާތަކުން ތޯއެވެ.
ދިވެހި ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ސްޕްރީމް ކޯޓޭ މިކިޔެނީ ހަމައެކަނި ނަން ފިލާގަނޑު ރީތި ކޮށްލުމަކަށް ނޫނެވެ. އެކޯޓަށް "ސޫމޯޓޯ" އަދި ވިރާސީ ބާރުތަކަށް ދާންދެން ލިބިގެންވަނީ، ބުނެވިދިޔަ ދުސްތޫރީ ސިފަ ދައުލަތުގެ ކިބައިން ގެއްލިގެން ދާހިނދު، އެސިފަތަށް ދެމެހެއްޓުމުގެ އެންމެމަތީ ޒިންމާ އެކޯޓުގެ ކޮނޑުގައި އެޅިފައި އޮތަތީއެވެ.
މާފް ކުރަށްވާށެވެ! "އުޑެއް ބުޑެއް" ނޭންގި އޮތްވައި، ނިކަމެތި އަޅުގަނޑަށް ދައުލަތުގެ ބާރުތަކުގެ މައްޗަށް "ސްމޯޓޯ" ވެވެނީ ދޯއެވެ؟ މުޅިއަކުން އެހެނެކޭ ނުބުނެވޭނެ ނޫންހެއްޔެވެ! ޑިމޮކްރެސީގައި އަނެއް ތިންބާރުގެ މައްޗަށް ފާރަވެރިވާ ހަތަރުވަނަ ބާރެއްވެސް އޮވޭ ނޫންހެއްޔެވެ؟ ރައްޔިތަކަށް ވީތީވެ "ފްރީޑަމް އޮފް އެކްސްޕްރެޝަން" ވެސް އޮންނާނެ ނޫންހެއްޔެވެ! ވީހިނދު ކުރިއަށް ދަމާހެއްޔެވެ!
އާންމު ރައްޔިތުންނާއި ދައުލަތުންވެސް އަމަލުކުރަން ލާޒިމުވާ ގާނޫނުތައް ހެދުމުގައި، އެންމެ "ރަތް ރޮނގެއް" ދަމާލުން ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ މިނިވަންކަމަކާއި ފުރިހަ ބާރު ލިބިދީފައިވާ ޢިއްޒަތްތެރި މަޖްލިސް މެމްބަރަކަށްވުމުގެ ޝަރުތުގެ ވާހަކައެވެ.
ޝަރުތައް ޖެހިލުމުގެ ކުރިން ރަތް ރޮނގަކީ ކޮބައިކަން ނޭނގިއްޖެނަމަ އޮޅުމަކުން ނަމަވެސް ހުރަސް ކުރެވިދާނެތީވެ ބަޔާން ކޮށްލާނަމެވެ.
ދިވެހި ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ގާނޫނު އަސާސީގެ އެންމެ، އާދެ އަސާސީ ހައްގުތަކުގެ ވާހަކަ ބަޔާންކުރުމުގެ ދެވަނަ ބާބަށްވުރެ ވެސް ކުރިން، އެންމެ ފުރަތަމަ ބާބުގެ 10 ވަނަ މާއްދާގައި ހުދާއި ކަޅުން ބަޔާންކޮށް މަޖްލީހުގެ މެމްބަރުންނާއި ރިޔާސަތާއި ދެމެދުގައި ބިނާކުރެވިފައިވާ އުސް ފާރުގައި ދަމާލެވިފައިވާ ހަގީގީ ރަތް ރޮނގަކީ، އެމާއްދާގެ (ހ) އާއި އަދި (ށ) އެވެ. އިސްލާމް ދީނަކީ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ގާނޫނުގެ މައިގަނޑު މަސްދަރުކަމާއި، އަދި ދިވެހި ރާއްޖޭގައި އިސްލާމް ދީނުގެ އަސްލަކާއި ޚިލާފު އެއްވެސް ގާނޫނެއް ނުހެދޭނެ ކަމުގައެވެ.
"ބުޚާރީ" އޭ ބުނެވުނީމައި ޔޫސޭ މެންގެ ސިނަމާ އެކަނި އެނގޭ، ނުވަތަ "މުސްލިމް" އޭ ބުނެވުނީމައި އުންމަތުގެ އެންމެހައި މުސްލިމުން ނޫން އެހެން އެއްޗެއް ހިތައްވެސް ނާރާވަރުގެ "އުޑެއް ބުޑެއް" ނުދަންނަ "ޢިއްޒަތްތެރީން" އަށް، ގާނޫނު ހެދުމުގައި ފަރުވާތެރިވާން ޖެހޭ ދުސްތޫރީ "ރަތް ރޮނގުގައި" އަޅައިގަނެފައި "އަނގަވަތަށް" ވެއްޓޭއިރުވެސް އެނގޭނެހެއްޔެވެ؟
އާއެކެވެ! ގާނޫނު އަސާސީގައި ލިޔެވިގެން ބަޔާންކުރެވިފައިވާ މަޖްލިސް މެމްބަރަކަށްވުމުގެ ޝަރުތުތަކުގެ ތެރޭގައި، އެފަދަ ޢިލްމީ ޝަރުތެއް ނުހިމެނެއެވެ.
މެމްބަރުންގެ މައިގަނޑު މަސްއޫލިއްޔަތަކީ ގާނޫނު ހެދުން ކަމަށާއި، ގާނޫނޫގެ މައިގަނޑު މަޞްދަރަކީ އިސްލާމީ ދީން ކަމަށާއި، އިސްލާމް ދީނުގެ އަސްލަކާއި ޚިލާފުވާ ގާނޫނެއް ނުހެދޭނެކަމުގައި ޞަރީޙަ ޢިބާރާތުން ގާނޫނު އަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައި ވެއެވެ.
މަގާމުގައި އަދާކުރަންޖެހޭ އަސާސީ ޒިންމާ އަދާކުރުމަށް ބޭނުންވާވަރުގެ އަހުލިއްޔަތު ނެތް ފަރާތެއް، އެމަގާމަކަށް އައްޔަން ކުރުމަށް ޝަރުތު ފުރިހަމަ ވާނެކަމުގައި ދެކޭނެ، ތަޢައްޞުބުން އެއްކިބާވެފައިވާ ސަލާމަތް ބުއްދީގެ އެއްވެސް އަހުލު ވެރިއަކު ނުހުންނާނެކަން ކަށަވަރެވެ.
އަދި ކިއެއް ހެއްޔެވެ. ގާނޫނު އަސާސީގައި ފާޅުކަން ބޮޑު ގޮތެއްގައި ކަޅާއި ހުދުން ލިޔެވިގެންވާ ޝަރުތު ތަކުގެ ތެރޭގައި އަދި ލިޔެވިފައި ނެތަސް، އެ ގާނޫނު އަސާސީގެ އިންޕްލިސިޓް އިމްޕްލިފައިޑް ނުވަތަ އެކުލެވިގެންވާ މާނައިގެ ތެރެއިން، އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް ޝަރީޢަތާއި ޤާނޫނުގެ ޢިލްމު ލިބިފައިވުމީ މެމްބަރުކަމުގެ ޝަރުތެކެވެ. ބަޔާންކޮށް ދޭން ނުޖެހޭ މިންވަރަށް ސާފުކަން ބޮޑު ހަގީގަތެއްވީމައި ކަޅާއި ހުދުން ލިޔެފައި ނެތީއެވެ. މި އީ އަޅުގަނޑުގެ "ކޮށި" ވިސްނުމަށް ނުވެދާނެއެކޭ ނޫންމެއެވެ.
ދިވެހި ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ގާނޫނު އަސާސީގެ ޞަރީޙަ ނައްޞުން އިސްލާމް ދީނުގެ އަސްލެއްކަމުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ، މުޅި އަހުލުއް ސުންނަތި ވަލްޖަމާޢަތި ޢިލްމުވެރިން އިއްތިފާޤު ވެވަޑައިގަންނަވާ، ޝަރުޢީ އުޞޫލީ ޤާޢިދާއެއްގައި ވެއެވެ.
(ما لا يتم الواجب إلا به، فهو واجب) "އެ އެއްޗެއް ނުވަތަ ކަމަކާއި ލައިގެން މެނުވީ، ވާޖިބު ވެފައިވާ ކަމެއް އަދާނުކުރެވޭނެ ކޮންމެ އެއްޗެއް ނުވަތަ ކަމަކީ ވާޖިބެކެވެ."
އަޅުކަމުގެއިތުރުން، ފަރުދުންގެ މުއާމަލާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަންކަމުގައިވެސް މި ޤާޢިދާގެ މިސާލުތައް ގުނައި ޢަދަދު ނުކުރެވޭހައި ގިނައެވެ. ކާފިރުން ހިނެވުމަކީ ދީނުގައި އޮންނަކަމެއް ނޫނެވެ. އެކަމު ކާފިރަކާއި މުސްލިމެއް މަރުވެދާ ހާލަތުގައި، މުސްލިމު މީހާ ވަކި ކުރަން ނޭނގިއްޖެނަމަ ދެމީހުންވެސް ހިނެއުން ވާޖިބުވެގެން ވެއެވެ. އެއީ ކާފަރު މީހާ ހިނެވުމަކާއި ނުލައި މުސްލިމު މީހާ ހިނެއުމުގެ ވާޖިބު އަދާކުރެވެން ނެތީމައެވެ.
އަދި ހަމަ އެހެންމެ ރަމަޟާން މަހަށާއި ޝައްވާލު މަހުގެ ހަނދު ބެލުމަށް ނުކުތުމަކީ ވާޖިބެކެވެ. އެއްވެސް އެހެން ދަލީލަކުން ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު މިޤާޢިދާގެ ދަށުންނެވެ. ރޯދަ ހިފުން އޮތީ ހަނދު ފެނުމާއި އެކުގައި ކަމުން ރޯދަ ހިފުމުގެ ވާޖިބު އަދާކުރެވޭނީ ހަނދު ފެނުމުން ކަމުގައި ވާތީއެވެ.
ދިވެހި އިބާރާތަކުން ތަންކޮޅެއް ސާދާކޮށް ބުނާނަމަ ގާއިދާ ކޮންމެވެސް މިންވަރަކަށް މާނަ ކޮށްދެވޭނެ އެންމެ ކުރު އިބާރާތަކީ، "އަމާ ބުނީތީ ފަރަށް ދިއުން" މި މިސާލުބަސް ނޫން ހެއްޔެވެ؟
ގާނޫނު އަސާސީގައި މެމްބަރުން ކުރެ ބުނަނީ، މެމްބަރުންނޭވެ! ގާނޫނު ހެދޭނީ އަދި އިސްލާހު ކުރެވޭނީވެސް ކަލޭމެނަށެވެ. އެކަމަކު އިސްލާމީ ޝަރީޢަތާއި ޚިލާފު ގާނޫނެއް ނަހަދާށެވެ. ޝަރުޢީ ނުވަތަ ގާނޫނީ ޢިލްމުގެ "އަލިފްބާ" ވެސް އެނގުން ޝަރުތެއް ނުކުރެއެވެ!!
ގާނޫނު އުފައްދައި އަދި ގާނޫނުތަކަށް ބަދަލުގެނެސް ތަރައްގީކުރާ މެމްބަރުންގެ ކިބައިގައި ކުޑަވެސް އިލްމީ ގާބިލުކަމެއް ހުންނަންޖެހޭނެކަމަށް ވަކާލާތު ނުކުރެވޭހިނދު، މުޖުތަމަޢުގައި ހިނގާ ޙާދިޘާތައް ޤާނޫނީ ތަރާދުގައި ކިރުއްވައި ޙުކުމް ކަނޑައަޅުއްވާ ފަނޑިޔާރުން، ޝަރުޢީ އަދ ޤާނޫނީ ހަމަތަކުގެ އަލީގައި ގޮތްކަނޑައެޅުއްވުމުން، އެބޭފުޅުން ސުލޫކީކަމަށް ކަނޑައަޅުއްވައި މަޤާމުން ވަކިކުރެއްވުމުގެ ބާރަށްދާންދެން ލިބިގެންވާ ކޮމިޓީތަކުގައި ތިއްބަވަންވެސް އެމެމްބަރުންނަށް ޝަރުޠެއް ނެތްނަމަ، އެތިއްބެވެނީ އިސްކޮޅާ ހަމަނޫން މަޤާމެއްގައެވެ. އެރުއްވިފައިވަނީ ފަޔަށް ހެޔޮވަރު "ފައިވާންޕުޅު" އަކަށް ނޫންކަން ކަށަވަރެވެ.
އިސްކޮޅާއި ހަމަނޫން މަޤާމެއް ލިބުމުން ފެންނަމުންދާނީ ސިކުނޑިއާއި ނުބައްދަލު މަންޒަރެވެ. ހައްޤުނޫން މިންވަރެވެ. ފަޔަށް ހެޔޮވަރު ނޫން ފައިވާނެއްގައި ހިނގަމުންދާހިނދު "ޓަކަޓަކަ" އަޑު ގޮވާނެއެވެ. އަދި އަބަދުމެ އޮންނާނީ ފައިތިލައިން ނެއްޓިފައެވެ.
ކޮވިޑް-19 އަށް ވެކްސިނެއް ބޭނުންވާ ބީދައިން، ޤާނޫނު ހެދުމުގެ ބާރަށްވެސް ވެކްސިނެއް ބޭނުންވެއެވެ. 2024 އާ ހަމައަށް މިވެކްސިން ފައްކާކުރެވިއްޖެނަމަ ރާއްޖޭގެ ފެހި ޤާނޫނު އަސާސީގެ ފޮނިމީރުކަން ރައްޔިތުންނަށް ލިބިގެން ދާނެކަން ކަށަވަރެވެ. ޤައުމުގައި ހުރި ބޮޑެތި މައްސަލަތަކަށް ޙައްލުލިބިގެން ދާނެކަންވެސް ޔަޤީނެވެ.
އިއްޒަތްތެރީންގެ ލަޤަބު ލިބިވަޑައިގެންނެވުމަށާއި ލޯމޭކަރުންގެ އިޚްތިޞާޞް ލިބިވަޑައިގެންނެވުމަށް ކުޑަވެސް ޝަރުތެއްނެތި، ދުނިޔެމަތީގައި ދެން ލެހެއްޓެވި ހުރިހާކަމަކަށް ޝަރުތާއި ގޮތް ކަނޑައެޅުމުގެ ޙައިސިއްޔަތާއި "ދަނޑިބޭނުމުގެ" ފުރުޞަތުވެސް އެ ޢިއްޒަތްތެރިންނަށް އޮންނަނަމަ، އެފަދަ މެމްބަރުން ހައްދަވާ ޤާނޫނުތަކާއި ނިންމަވާ ނިންމެވުންތައް ވެގެންދާނީ، ކޮވިޑް އިން ރައްކާތެރިވުމަށް ޓްރަމްޕް ލިޔެދެއްވި ބޭސްތަކެކޭ އެއްފަދައިން ނޫންހެއްޔެވެ!
މިހިނދުން ފެށިގެން ރައްޔިތުންވެގެން ކްލިނިކަލް ޓްރަޔަލް ފައްޓަވާށެވެ. ވެކްސިންގެ ފޯމިއުލާއަކީ މަޖްލިސް މެމްބަރުކަމަށް ވުމަށް އެކަށޭނަ ޝަރުޠެއް ކަނޑައެޅުމެވެ. ޤާނޫނަކުން ކަނޑައަޅުއްވައި ނުދެއްވައިފިނަމަ ވޯޓު ގަނޑާއި ހަމައިން ކަނޑައެޅުމުގެ ބާރު ރައްޔިތުންނަށް ލިބިގެންދާނެ ނޫންހެއްޔެވެ.
